اسماعیل بوردشاهیان

نویسنده، مترجم، پژوهشگر

پارسی English

مرثیه های کولی

باد آواره 
باد 
از ستيغ كوه

          سرد مي توفد

نم نمك باران

ريز مي بارد

شسته در و ايوان كولي را

باز مي شويد

مانده بر ايوان خانه

گلدسته ها با شال زرد

كه گوئي هنوز بر ايوان است

با قامت زيباي افسونش

كولي ايوان نشين

 دشت من . 

گفته اند  قصه ها بسيار از او

باز مي گويند

پيرهاي كوه هاي اتمائي

در شب غمگين تنهائي

 كيانا

اين كولي ايوان نشين

دختر زيباي دشت سبز شپران بود

اين قبايل را

دلي با او

عشقي ز چشمان سياهش بود

مانده بود

بر جانشان يكي افسون . 

در كنار كوه هاي اتمائي

قصه هاي تلخ و غمگين خوانده شد

روزهاي تلخ تر بگذشت

عمر ها افسانه شد

دختر زيباي دشت سبز شپران

زغمگين عشق پر شورش

يكي پر درد قصه شد

آري . آري

كولي ايوان نشين دشتهاي سبز

عاشق مرد غريب دشتهاي دور شد

مرد غريب دشتهاي دور صوماي  

هر شب تا سحر

با عاشقش –

قصه ها مي گفت او

گلدسته ها مي داد

بر مرد سوار

با خنده و هو  . 

باز خوانند

پير هاي كوه هاي اتمائي

با لهجه هاي تلخ و نا شادي

در درون خانه هاي سرد و خشتي

در دامن آن كوه هاي دور خاموش

آن قله ها كه هزاران قصه دارند

با دشتهاي سبز شپران

بين قبايل جنگها افتاد از اين عشق

چه دلهائي كه خونين گشت از اين عشق

تا كه در آن شب تيره

كه باد قصه در ني لبك مي خواند

و دشت از خواب باز مي ماند

دايه ي پير مسكينش

با قصه هاي غمگينش

بر او خواند

تك سوارش

 در ميان دشتهاي دور مرد ه . 

مرد سوار دشتهاي دور

عاشق آن قامت پر شور

آن چشمهاي تيره و افسون

كه به اسب كبود خويش

آشفته از ميان دشت مي گذشت

گلدسته از ايوان مي گرفت

اينك از تيغ شجاعي چند

خونين بنامردي

ميان دشت مرده

شايد هم –

قصه غمگينش را

با دشت خوانده

كوليك –

          افسرده از افسون قصه

اشكها از چشمها بسترد

و آنگاه

          بر ايوان بلندش رفت

خنجري را

           درسنه اش بفشرد

آسمان آبي شد از

قصه پر سوز او

قصه گو خاموش ماند

از عشق بد آغاز او

آسمان و ماه خاموش

دشتها پر جوش

دشتهاي سبز

كوه هاي برف

هر كدامين قصه اي دارند

قصه ها ماند در خاطر

با ايوانهاي چوبي رنگين

با ترمه هاي سرخ رنگ

با شالهاي زرد رنگ

در خانه اش مرده ديگر

زنبقي گشته ميان دشت

لاله اي گشته به روي كوه

قصه اي گشته به نيمه شب 

كولي زيباي دشت من

من از غمت چه خوانم

من را ز چشمها  دلي شكسته است

من را ز قصه ها چشمي نخفته است

در خروس خوان

در سرد هوائي غمگين

دايه مسكين

با قبيله خواند

باز گرديد-

كولي ايوان نشين ما

در درون خانه اش مرده

نوك تيز خنجري

سنه پر آتشش را بريده

دختر زيباي دشت سبز شپران

ديگر افسرده

كولي ما

در درون خانه اش مرده 

   دهكده اتمائي 
8 فروردين 53

 

 

به عمو حيدر و همه آنهايي كه در قهوه
 خانه گاشن تبريز با من هم قصه بودند 

قصه اين قهوه خانه

نشسته با غمش

غمگين

چون اسيري

خسته از شلاق دژخيمنش

به دل پر درد مي مويد

وگه گوئي –

زير لب آرام

غمگين قصه اي گويد

و قهوه خانه از حرفش –

                         چون كوره اي گرم است

و بيرون برف مي بارد

و بيرون سخت سرما است

آه ... چه سرمائي

تو گوئي تني عريان را شلاق مي كوبند

و يا گوئي تني عريان در باد است

و باد از برف خيمه مي سازد

 و قهوه خانه با سقف نمورش

قصه اي ديگر به دل دارد

قصه اي غمگين ز افسرده دليران

قصه اي از شهر يار دست بسته –

-                              در عرصه ميدان

قصه اي از هفتخوان رستم دستان

وليكن –

-         اين جاودان مردان

اين قبا پوشيدگان سرمه در چشمان

كه هر يك قصه و سوزي به دل دارند

نشسته هر كدام در گوشه اي غمگين

با چهره اي افسرده

                   گونه اي تر

كه گوئي ،

          هان ،

                   قصه اي دارند  

گفت حاجي طالب :

گريه ما بر سر آب است –

زگفتارش صدا و آه بر خاست

و مشد اصغر صدا سر داد

هي ،‌چه مي گوئي حاجي طالب

گريه ات را فرو بگذار

من اينك مرده ام از درد

آه .. آه .. اي داد

سيد عمو يك چايي ديگر

 و بوخان درويش دور از اين غوغا

دور از اين ندبه –

                     اين زاري و گريه

زير لب هم چنان مي خواند

هوم اينك پادشاه ما به پيلي مست مي آيد

پهلوانش مرده در ميدان

و شمشير و خون

خلق بر خاسته از هر سو

 و باد آشفته و پر خشم

تن به ديوار و در مي زند

و قهوه خانه –

          -          از قصه اي پر درد و غمگين بود

آه عمو حيدر ديگر چه بايد كرد

عمو حيدر نشسته با غمش

                              غمگين

چون اسيري

                  خسته از شلاق د‍ژخيمنش

ز چشمان اشك مي ريزد

و گه گويي

زير لب آرام –

غمگين قصه مي خواند

و قهوه خانه مسحور قصه اش است

و قهوه خانه گرم از شعله هاي منقال است

 عمو حيدر به غمگيني

دل گرفته از درد بر خواند

صبحدم بر لب جوي خون بود

صبحدم آري –

-         صبحدم

صبحدم آن دم –

          كه آهو جفت خود را ز دشت دور مي خواند

صبحدم آن دم –

                   كه قمري در كنار كوه مي نالد

صبحدم آن دم –

                     كه چشم ناز تو ز خواب دوش به بيداري گرايد

صبحدم آری  صبحدم

 صبحدم تن خونين لاله درميان جوي بود

و ما ديدم –

             الياس يتيم آنسوي تر افتاده بود

نقل مي كردند

صبحدم بر لب جوي گرگ آمده بود

هان كه شايد راست مي گفتند

گرگ آمده بود

گرگ تيره اي كه بر عشق كينه اي داشت

 گرگ ابلهي كه بر ميان ساتور بسته بود

                                           و دست انسان داشت

دست مو داري كه گوئي مرگ بود و

در گلوي دخترك پيچيد

عمو حيدر به تلخي گريه اي كرد

و قهوه خانه از قصه سخت غمگين بود

و بيرون باد مي تو فيد

باد پر مي زد

و سرما تيغكي بر دست

                             - تن مي شكافت

ومن در گرمي آتش

ديدم كه در چشمان او خون بود

چه غمگين قصه هم مي گفت

  18 بهمن 51
 تبريز

 

                         برای مادرم
                                               بر در ايوان تو

 

نشستيم با دلي غمگين

در شبستان بلند چوبي باغت

كه اشجار كهنسالش

گردش را حصاري بسته بودند

با آتشي روشن كه در منقال بود

 قصه ی  اندوه مان هيچ بود

گفتگو هامان –

          هيچ پوچي –

                             بي سر انجامی

يكي مي خواند

اگر مهتاب دل در دشتهاي دور دارد

بي گمان زود مي بيند

حاكم اين ديار ظلم  را

كه شبها به پيلي مست مي گردد

و آن دگر بر خواند-

                     اگر مهتاب بر تابد

وان سر ديگر گفت

                     كه خوني هم بريزد

و شال سرخ و نجيب تو

اين ترمه رنگين

كه با طرح ظريفش-

-         زيبا بود و

                       عاشق بود

در د ستهاي سرد من تا مي خورد

و مهتاب سر به ايوانها می سود .

صبح مي شد

ما گفتيم كه بر خيزيم

به يا بو هاي خود

وز اين ديار وهم

آهنگ ديار ديگری سازيم

شهر خلوت بود

چراغها هنوز

بر طاقها مي سوخت

شال زيباي تو در دستهاي من

در كنار خانه ات ماندم

پندارم چندين بار

به آوازم تورا خواندم.

در ايوان تو بسته بود

خواب قصه عشق مرا بر خود خوانده بود

صدايم در ميان كوچه پيچيد

باد گريه چشم مرا بر چيد

با شال زيبای تو

از كنار خانه ات رفتم

پاكشان عزم ديار آبهاي دور را كردم

دياري كه بر ايوان هر خانه اش

دختري هست

دختري كز اندوه

قصه خوان است

 

 اورميه
 28 دي ماه 52

 

عشق تو  گاو نرت

 

  نه اسبان مهاجر عشقت مرا شناختند

نه نشخوارهاي مسموم گاو نرت

و نه تاج گل كاكوتي پيراهن سرخت

آن لحظه كه سلاح

در ستيز گاو نرت مردم

عطر بهار نارنج

بوي تن تو است

و غم گل كاكوتي

كه در دشتهاي ايل من رويد

اندوه چشمان تو

آن لحظه كه در طاقه هاي شال آبي

به مرثيه خواني  من مي نشيني

چرا كه تو خود

                  قصه ساز عشق مني

 حلقه حلقه

ردیف به رديف

نيزه هاي آهنين

                   عاشقان تواند

بر تخته سنگهاي ميدان

آن لحظه كه زخمي گاو نرت

                             بو مي كشد

با كه گفته اي

كه اندوهگين عشقي

نه دختران ايل بازت مي شناسد

نه كودكي

كه هر شام به با لينت چراغ مي آورد

و نه سنگفرش

خانه و درگاهت

چرا كه تو خود –

                   مجروح عشق خويشتني

يک لحظه باد به نعره بال افكند

در مانده از هر چيز

بر سنگ قلب خويش

نام تو را نهادم

و به درگاه هر درخت و هر سنگ  نالیدم                              

كه سلاحي بر گيرم

بي آنكه مجالي يابم

شيهه اسبان تيره ات مرا افسرد

نعره گاو نرت مرا لرزاند

انداخته شالي سبز به دوش خويش

در پيراهني از حرير سرخ

بر ايون خانه ات

به تماشاي ستيز گاو نرت

                           نشستي

و آنگاه باد بود و نعره ها

آن لحظه كه شاخ گاو نرت

در سينه ام فرو رفت

رود چشمان تو جوشيد

گودي دستان تو پر شد

چرا كه من هميشه-

                   از دستان تو آب مي خورم

حلقه به  حلقه

ردیف به رديف

اسبان مهاجر عشق تواند

                           بميدان

و تن خونين من است

بر شاخ گاو نرت

بر صفحه آخر كتاب من

شعري نوشته اي

آغاز تو از عشق بود

و پايان تو كينه اي

كه گاو نرت شد

                   و مرا كشت

در بهاري ديگر كه گل بهار نارنج

بوي تن تو گيرد

و گل كاكوتي

غم چشمان تو را يابد

كوليان خواهند ديد

كه تو بر پشت سنگ قبر من

عكس گاو نرت را

 شكل مي زني

پایان مقاله

نظرات

نام:
شماره تماس :
شماره امنيتي: